Η μετατροπή των αποβλήτων σε πολύτιμο πόρο πρέπει να είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους μιας αποτελεσματικής από πλευράς πόρων στην Ευρώπη. Η επικείμενη αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί την τέλεια ευκαιρία για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Ωστόσο, αυτό θα απαιτήσει συνδυασμό φιλόδοξων στόχων με έξυπνα εργαλεία πολιτικής και αυστηρή εφαρμογή των κανόνων.
Η βιομηχανία πλαστικών παρουσιάζει ένα σαφές παράδειγμα του τι μπορεί να αποκτηθεί αν καταφέρουμε να το επιτύχουμε αυτό. Η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα πλαστικά απορρίμματα θέτει με ακρίβεια τις προκλήσεις γύρω από τα πλαστικά στο τέλος του κύκλου ζωής τους, ενώ παράλληλα τονίζει την τεράστια δυνατότητα των πλαστικών να συμβάλλουν θετικά στο περιβάλλον και στην κοινωνία στο σύνολό της.
Ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος είναι ότι στα περισσότερα κράτη μέλη τα συστήματα δεν είναι σε θέση να επωφεληθούν από τον αυξανόμενο αριθμό τρόπων παραγωγής αξίας από τα πλαστικά στο τέλος της ζωής τους. Αντίθετα, πάνω από τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών χωρών στέλνουν πάνω από το 50% των πλαστικών αποβλήτων τους σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η εστίαση στην Πράσινη Βίβλο σχετικά με την ανάγκη εκτροπής των απορριμμάτων πλαστικών από τον χώρο υγειονομικής ταφής είναι αυτή που μοιραζόμαστε ολόψυχα ως βιομηχανία. Τα απορρίμματα πλαστικών είναι ένας πολύτιμος πόρος και η εκμετάλλευσή τους είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση μιας σειράς άλλων θεμάτων από την ενίσχυση της οικονομίας της ανακύκλωσης στη μείωση των απορριμμάτων των θαλασσών.
Πριν από δύο χρόνια, η ευρωπαϊκή βιομηχανία πλαστικών άρχισε μια έκκληση για δράση για την επίτευξη μηδενικών πλαστικών σε χώρους υγειονομικής ταφής μέχρι το 2020. Η εμπειρία των εννέα χωρών της ΕΕ που ανακτούν ήδη περισσότερο από το 90% των πλαστικών απορριμμάτων μετά την κατανάλωση καταδεικνύει ότι, μολονότι μπορεί να είναι φιλόδοξη, αυτό δεν είναι ένας μη ρεαλιστικός στόχος. Η πρόκληση είναι να τεθούν τα σωστά οικονομικά και πολιτικά κίνητρα σε άλλα κράτη μέλη.
Η αναθεώρηση της οδηγίας για την ταφή των αποβλήτων το 2014 αποτελεί μια κρίσιμη ευκαιρία για την εισαγωγή απαγόρευσης της υγειονομικής ταφής ή την αύξηση των φόρων για τη σταδιακή κατάργηση της υγειονομικής ταφής όλων των ανακυκλώσιμων και υψηλής θερμιδικής αξίας αποβλήτων – όχι μόνο των πλαστικών – μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Ταυτόχρονα, η απαγόρευση ή η σταδιακή κατάργηση του χώρου υγειονομικής ταφής είναι μόνο ένα μέρος του παζλ. Πρέπει επίσης να αναπτύξουμε σαφή κριτήρια για να καθορίσουμε τις καταλληλότερες επιλογές ανάκτησης για τα υλικά που εκτρέπονται από την υγειονομική ταφή.
Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου η ανακύκλωση πλαστικών ή άλλων υλικών απλά δεν έχει νόημα από άποψη βιωσιμότητας – είτε επειδή είναι υπερβολικά πολύπλοκες για να διαχωριστούν από άλλα υλικά χωρίς δυσανάλογη επένδυση ενέργειας, είτε επειδή έχουν μολυνθεί με κάποιο τρόπο και δεν είναι ασφαλές να τα ανακυκλώσετε.
Η ανάκτηση και η ανακύκλωση ενέργειας πρέπει να θεωρούνται συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές επιλογές. Αυτό αποδεικνύεται σε χώρες όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία όπου υπάρχει ελεύθερη χωρητικότητα για ανάκτηση ενέργειας, αλλά επιτυγχάνονται υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα είναι ζωτικής σημασίας να αναπτυχθούν συνολικά κριτήρια αειφορίας όταν πρόκειται για επιλογές για την εκτροπή αποβλήτων από χώρους υγειονομικής ταφής. Όπως είδαμε στην περίπτωση των βιοκαυσίμων, είναι σημαντικό να καταστούν σαφή τα κριτήρια αυτά από την αρχή κατά τον καθορισμό περιβαλλοντικών στόχων.
Τα αποτελέσματα μιας εμπεριστατωμένης ανάλυσης βιωσιμότητας συχνά φαίνονται αντίθετα. Οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς, οι οποίες αποτελούν αντικείμενο συγκεκριμένων προτάσεων της Επιτροπής, είναι ένα κλασικό παράδειγμα. Εκτός από το ότι είναι οικονομικά αποδοτικές και βολικές, πολλές δημόσιες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, όσο επαναχρησιμοποιούνται, οι πλαστικές σακούλες έχουν καλύτερη συνολική περιβαλλοντική απόδοση από εναλλακτικές.
Το μεγάλο πρόβλημα, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι τα σκουπίδια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η καθιέρωση χρέωσης σε πλαστικές σακούλες και όλοι οι τσάντες μεταφοράς, ως μέσο αύξησης της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών για την αξία τους και αποθάρρυνση των αποθεμάτων, θα ήταν μια πιο βιώσιμη επιλογή σε σχέση με την απλή απαγόρευσή τους.
Ο εντοπισμός του πιο αποτελεσματικού τρόπου απόκτησης αξίας από τα απόβλητα που παράγουμε δεν είναι μια εύκολη πρόκληση. Ωστόσο, με την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα, έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε επανάσταση στη χρήση των αποβλήτων ως πόρου – αντί να τα θάβουμε απλά κάτω από τα πόδια μας.